La midizina di l’occi
In Sassari vinia priguntadda massimamenti pa li pitzinni minori da li mammi
Tant’anni adabà pa mutibi di trabagliu soggu isthadda in un paesi di lu Goceanu, unu di chissi logghi beddi di la Sardigna e chi noi sardhi pudimmu assé cuntenti d’abé puru acchì ancora oggi si rimunini li tradizioni nosthri. La genti chi v’isthazi, è liadda a parthiculari funtzioni chi i’ li tziddai manni no vi so più.
Una sirintina d’inverru una collega mea, masthra cumenti me’ di ischora manna, s’era lamintendi chi da calchi dì no isthazia bè, acchì abia un durori a cabbu chi li dazia pogga gana di trabaglià. La padrona di casa nosthra si appinsesi di ciamà la cummari soia Maria, pa falli fà la midizina di l’occi, acchì sugundu edda la pitzinna era isthadda postha occi da passoni girosi di la biddezia soia. La collega mea un pogareddu abbauccadda pa chistha prupostha, no vi cridia a chisthi cosi e li tz’era isciddu un surrisu chi abia daddu infaddu a chissa fammina veccia. Ditzidimmu di punilli afficcu puru si no erami cunvinti, ma vuriami vidé cumenti andaba a finì. A l’ottu di sirintina inné noi è arribidda una femmina altha, lagna, tutt’ossi da cabbu a pedi, imburiggadda in un isciallu nieddu e longu, cumenti pogghi femmini di li paesi ancora porthani innantu a l’ippaddi. Maria, cussì si ciamaba, s’è pusadda i’ la caddrea di paglia vizinu a noi, affaccu a la tziminea cu’ lu foggu atzesu. Isthaziami aisittendi i’ lu sirentziu più mannu, e soru pa un mamentu li dui femmini s’ani dittu calchi paraura in manera bona in linga sardha primma d’ischumintzà la funtzioni. S’intindia soru lu ripiru nosthru e lu rumori di la brascia di lu foggu. Pusadda, cu’ l’anchi a pari a pari, l’ischina dritta, da la busciaccara di la faldhetta n’à buggaddu lu rusariu chi abia tutzinaddu i’ lu reggibettu di la cullega mea, e la funtzioni ischumintzesi. Maria immubia soru la bocca, no s’intindia nudda di chissu chi dizia. Chistha funtzioni à duraddu calchi mamentu, daboi s’è pisadda da la caddrea in sirentziu, e cumenti è arribidda si n’è andadda inguddidda i’ lu buggiu di la notti. Abarà a assé isthaddu pa la midizina di l’occi, o pa la Tachipirina, lu riposu, o l’effettu di la cunvintzioni… fattu isthà chi la dì, addabboi la collega mea isthazia megliu. Cumenti la paddrona di casa tz’à intesu ridendi pa l’ischari à aisitaddu lu mamentu di videtzi iscì pa andà a ischora pa ditzi di cumparà pa Maria tzuccaru e caffè pa turralli gratzia di la ridiscidda.
Lu pinsamentu meu tandu è turraddu indareddu, in althri tempi, candu pitzinna minori mi mandabani cun muccarori, muddandi, camisgi di sottu e althri cosi, a casa di femmini vecciareddi pa fammi fà la midizina di l’occi. Mi daziani puru tzuccaru, caffè e minesthra pa ringrazialla in antitzipu.
Chistha funtzioni è fatta da li femmini vecci, chi trattani una tatza piena d’eba e una predda chi fazi “miracuri”, chistha predda debi abè foimma parthicurari, lu più di li volthi è una mendura appidradda (fossiri). In chistha isthoria fotzu riferimentu a un paesi, ma puru in Sassari si trattaba chistha funtzioni, fintza i’ l’anni tzincuanta e sessanta, e fintza abà chasche femmina di eddai manna fazi chistha “midizina” candu vi lu prigontani.
In antigghiddai Sassari era un loggu cun tanta genti chi lassaba li paesi pa vinì in tziddai, e tutti chisthi passoni purthabani tanti cosi da lu paesi d’eddi: lu magnà, lu visthì, la linga, e lu modu di pinsà umpari a dibessi tradizioni cumenti la midizina di l’occi.
So tanti li maneri di fà chistha midizina, umpari a la predda o lu rusariu si trattaba, o si trattà, fintza lu triggu e l’ozu. L’impurthanti è prigà e dì l’innommu di la passona chi à auddu la “maìa”.
In tutti li prighieri si funtumeggiani la Madonna e li Santi, chissa chi si funtumeggia umbè è Santa Rita, daboi Santu Giubanni e Sant’Antoni.
Finiddi li preghieri si dizi una foimmura chi puru ciambendi da paesi a paesi lu risulthaddu è lu matessi: Santu Giuseppi
ti torria a dà la fotza e la vuruntai
Sant’Andria
ti torria la vuruntai e la fotza
i’ l’innommu di lu Babbu,
di lu Figlioru
e l’Ipiritu Santu.
La maraddia si n’andia, pa la vuruntai di la santa chi aggiu invucaddu, la maraddia si n’andia.
Li prighieri chi massimamenti si diziani erani lu Credu, lu Babbu Nosthru l’Ave Maria e lu Salve Regina.
Un’althra foimmura era:
Luni Santu
Marthi Santu
Marchuri Santu
Giobi Santu
Vennari Santu
Sabaddu Santu
Tutti li dì à fattu Deu
Lu prigadori soggu eu
Eu soggu lu prigadori
Deu è lu sanadori
Deu e Santa Rita
Ti libarani da l’occi maru
a nommu di la passona………
La midizina di l’occi in Sassari
La medizia di l’occi vinia priguntadda massimamenti pa li pitzinni minori da li mammi, acchì puru si viniani prutiggiddi cu’ li brebi e figuri di li santi, chisthi criadduri viniani pigliaddi da l’occi maru. Tandu li mammi priguntabani aggiuddu a chisthi femmini pa priparà la midizina.
Pa la funtzioni si pianaba una tatza d’eba, tinendi la predda cu’ la manu desthra si diziani li prighieri fendi la crozi innantu a lu bordhu di la tatza, daboi la predda vinia lampadda i’ la tatza cun l’eba e isciani li buscicchi: l’occi. Più buscicchi v’erani più manna era la maia.
Chist’eba vinia fatta bì a la criaddura chi sanaba subiddu.
Chista funtzioni è ancora praticadda in Sassari da femmini antziani e ciamba a sigunda di li passoni chi la fazini. La funtzioni si fazi a lu carasori. Si no v’è lu piccinneddu maraddu la femmina si fazi dà un visthiri o calchicosa chi è sempri affaccu a eddu. Daboi di la funtzioni lu visthiri veni posthu innantu a la criaddura e veni fatta bì l’eba. Si lu piccinneddu s’acciappa luntanu e no po bì l’eba “santa”, chista debi d’assè lampadda i’ l’ischarriggu di lu labandinu, e no a fora di la gianna, sinnò althri piccinneddi passendi poni assè pigliaddi da lu matessi mari. Chistha è una tisthimuniantzia di una femmina d’ottansei anni di Sassari chi si ciamaba Luigina Scarpa, mortha a nobantadui anni.
Chistha manera di fà la midizina vinia tramandadda di mamma a figliora, si no abiani figliori femmini a li nuri o a passoni chi prifiriani eddi. In calchi paesi si dizi chi la passona no dubia abè più li luni (lu mestru), in altri logghi inveci la tramendabani puru a li femmini giobani.
Carmela Foddai










